© 2025 قشم آف (قشم تخفیف) — تمامی حقوق محفوظ است
© 2025 قشم آف (قشم تخفیف) — تمامی حقوق محفوظ است
راهنمای بازدید از قبرستان انگلیسی ها قشم؛ موقعیت، تاریخچه، مسیر دسترسی و نکات مهم برای گردشگران
اگر به قشم فقط برای دره ستارگان و جنگل حرا میروید و سراغ جاذبه های تاریخی نمیرود، عملا بخشی مهم از هویت این جزیره را نادیده میگیرید. در غربی ترین نقطه جزیره و نزدیک روستای باسعیدو، جایی دور از شلوغی شهر قشم، قبرستان انگلیس ها یا همان گورستان انگلیسی ها قرار دارد؛ گورستانی کوچک اما پر از روایت از دوران حضور استعمار بریتانیا در خلیج فارس.
این گورستان که به نام های گورستان اجنبی ها و قبرستان انگلیسی ها قشم هم شناخته میشود، امروز تنها چند ردیف سنگ قبر فرسوده، یک ستون یادبود، بقایای دکل دیده بانی، قلعه کوچک ساحلی و اسکله سنگی را در خود نگه داشته است. با این حال همین باقی مانده ها برای هر کسی که کمی به تاریخ و سرنوشت خلیج فارس علاقه دارد، به شدت تماشایی و فکر برانگیز است.
ریشه شکل گیری قبرستان انگلیسی ها قشم به دوره قاجار و به ویژه زمان فتحعلی شاه برمیگردد؛ دوره ای که بریتانیایی ها برای کنترل مسیرهای تجاری و دریایی خلیج فارس، حضور نظامی و اقتصادی خود را در جزایر این منطقه پررنگ کردند. آنها در بخش غربی قشم و بندر باسعیدو پایگاهی برای نیروهای نظامی، کارکنان کمپانی هند شرقی و خانواده هایشان ساختند و در کنار انبار زغال سنگ، اسکله، مهمانسرا و ساختمان های اداری، این گورستان را هم ایجاد کردند.
در این قبرستان تعدادی از افسران، سربازان و کارکنان انگلیسی که به دلایل مختلفی مثل بیماری های گرمسیری، حوادث دریا، درگیری های پراکنده و سختی زندگی در شرایط آب و هوایی قشم جان خود را از دست داده اند، دفن شده اند. روی بعضی سنگ قبرها نام فرد، سمت و تاریخ فوت حک شده و روی برخی دیگر، نوشته ها تا حد زیادی در اثر باد، رطوبت و فرسایش از بین رفته است.
حضور انگلیسی ها در این منطقه تا اوایل قرن بیستم ادامه داشت و با تغییر شرایط سیاسی و کاهش اهمیت نظامی باسعیدو، پایگاه به تدریج متروکه شد. اما قبرستان انگلیسی ها همچنان به عنوان سندی زنده از آن دوره در گوشه ای از جزیره باقی ماند و امروز به عنوان یکی از جاذبه های تاریخی کمتر شناخته شده قشم شناخته میشود.
قبرستان انگلیسی ها در غربی ترین بخش جزیره قشم و در نزدیکی بندر باسعیدو قرار دارد؛ روستایی که زمانی مقر اصلی حضور انگلیسی ها در این بخش از خلیج فارس بوده است. فاصله این گورستان تا شهر قشم حدود ۱۳۵ کیلومتر است و مسیر دسترسی به آن از جاده ساحلی غربی جزیره میگذرد. این فاصله باعث میشود که بیشتر تورهای عادی قشم سراغ آن نروند و عملا فقط گردشگران جدی تر و ماجراجو به آن برسند.
برای رسیدن به باسعیدو معمولا باید با خودرو شخصی، تاکسی دربست یا همراه تورهای اختصاصی حرکت کنید. کیفیت جاده در بخش هایی قابل قبول و در بخش هایی نسبتا فرسوده است، بنابراین بهتر است حتما قبل از حرکت از وضعیت مسیر، سوخت و امکانات بین راه مطمئن شوید. اگر در سفر به قشم زمان کافی دارید و دوست دارید به جاهای کمتر دیده شده بروید، برنامه یک گشت یک روزه به سمت غرب جزیره و بازدید از این گورستان میتواند انتخاب متفاوتی باشد.
از نظر ظاهری، قبرستان انگلیسی ها قشم گورستانی بزرگ و باشکوه نیست و بیشتر شبیه محوطه ای ساده و محصور است که چند ردیف سنگ قبر در آن دیده میشود. این سادگی اما دقیقا همان چیزی است که فضای محل را متفاوت میکند؛ هیچ نشانه از تجمل و زرق و برق وجود ندارد و بسیاری از سنگ ها حتی ترک خورده یا تا نیمه در خاک فرو رفته اند.
در گوشه ای از قبرستان یک ستون یادبود نسبتا مرتفع دیده میشود که به عنوان نشانه اصلی این محل شناخته میشود. این ستون مانند یک نقطه تمرکز بصری، نگاه بازدیدکنندگان را به خود جلب میکند و در بسیاری از عکس ها به عنوان نماد گورستان اجنبی ها تکرار میشود. اطراف محوطه نیز بقایای دکل دیده بانی، دیوارهای کوتاه، بخش هایی از قلعه کوچک ساحلی و اسکله سنگی به چشم میخورد که نشان میدهد اینجا زمانی فقط یک گورستان تنها نبوده، بلکه بخشی از یک مجموعه نظامی و بندری فعال بوده است.
با وجود اهمیت تاریخی، سال ها بی توجهی باعث شده بخش زیادی از نوشته ها و جزئیات سنگ قبرها در قبرستان انگلیسی ها قشم از بین برود. رطوبت، باد، گرمای شدید و نبود نگهداری منظم باعث فرسایش تدریجی این محوطه شده است. با این حال در سال های اخیر صحبت هایی درباره ثبت و حفاظت بهتر این گورستان مطرح شده و در برخی دوره ها اقداماتی برای پاکسازی و ساماندهی محدود انجام شده است.
امروز وقتی به این گورستان میرسید، اولین چیزی که حس میکنید سکوت سنگین فضا و فاصله آن از زندگی روزمره شهر است. در دوردست فقط دریا و خط ساحل دیده میشود و در محوطه خود گورستان، سکوتی حاکم است که توجه شما را ناخودآگاه به سنگ های قدیمی و نشانه های باقی مانده از گذشته جلب میکند. اگر با کمی مطالعه قبلی وارد این فضا شوید، هر سنگ قبر برایتان تبدیل به سندی از حضور نیروهای خارجی در خلیج فارس خواهد شد.
اهمیت قبرستان انگلیس ها فقط در چند سنگ قبر محدود نمیشود. این مکان در واقع نمادی از یک دوره مهم در تاریخ خلیج فارس است؛ دوره ای که رقابت قدرت های استعماری برای کنترل راه های دریایی، سرنوشت بسیاری از بنادر و جزایر را تحت تاثیر قرار داد. حضور انگلیسی ها در باسعیدو فقط یک حضور نظامی نبود، بلکه روی اقتصاد، حمل و نقل دریایی و حتی ساختار اجتماعی منطقه نیز تاثیری مستقیم گذاشت.
برای گردشگری تاریخی، بازدید از این گورستان فرصتی است برای لمس مستقیم بخشی از این گذشته نه چندان دور. در کنار قلعه پرتغالی ها در شرق جزیره، قبرستان انگلیسی ها در غرب قشم تصویر نسبتا کاملی از دوره حضور قدرت های اروپایی در این جزیره ارائه میکند. اگر علاقه مند به عکاسی مستند، تاریخ نظامی یا موضوعات مرتبط با استعمار و مقاومت در خلیج فارس هستید، این محوطه کاملا ارزش بازدید دارد.
قبل از حرکت به سمت باسعیدو و گورستان انگلیسی ها چند نکته را جدی بگیرید. اول از همه این که این منطقه نسبت به شهر قشم خلوت تر و کم امکانات تر است، بنابراین حتما در شهر سوخت گیری کنید، آب و خوراکی به اندازه کافی همراه داشته باشید و وضعیت خودرو را بررسی کنید. بهتر است سفر به این منطقه را در قالب برنامه یک روزه و در ساعات روشن روز انجام دهید تا هم دید بهتری نسبت به مسیر داشته باشید و هم هنگام بازگشت دچار مشکل نشوید.
نکته دوم مربوط به احترام به فضای گورستان است. اینجا قبل از هر چیز محل دفن انسان هایی است که فارغ از ملیت، بخشی از تاریخ این منطقه را شکل داده اند. روی سنگ قبرها راه نروید، روی آنها ننشینید، به ستون یادبود و باقی مانده های معماری تکیه ندهید و از کندن هر گونه تکه سنگ یا یادگاری خودداری کنید. عکس گرفتن آزاد است، اما بهتر است به جای ژست های نامناسب، روی ثبت مستند فضا تمرکز کنید.
اگر با راهنمای محلی یا تور تخصصی به محل بروید، احتمالا روایت های بیشتری درباره زندگی انگلیسی ها در باسعیدو، نقش این بندر در شبکه دریایی بریتانیا و حتی داستان های محلی مرتبط با گورستان خواهید شنید. این روایت ها بازدید شما را معنادارتر میکند و کمک میکند قبرستان انگلیسی ها قشم را فقط به عنوان چند سنگ قبر فرسوده نبینید.
از آنجا که مسیر رسیدن به باسعیدو نسبتا طولانی است، بهتر است برنامه شما فقط به بازدید از گورستان محدود نشود. در مسیر و اطراف این منطقه، مناظر طبیعی و ساحلی جالبی وجود دارد که میتوانید در طول راه برای عکاسی و استراحت کوتاه از آنها استفاده کنید. سواحل خلوت، صخره های ساحلی و چشم اندازهای باز خلیج فارس در غرب قشم فرصت خوبی برای عکاسی و لذت بردن از طبیعت کم تردد جزیره فراهم میکند.
اگر با راهنما حرکت کنید، ممکن است امکان بازدید از بقایای ساختمان های قدیمی، انبارها و دیگر آثار باقی مانده از دوره حضور انگلیسی ها در باسعیدو هم فراهم شود. در هر صورت منطقی است که برای این گشت حداقل چند ساعت زمان کنار بگذارید و آن را به عنوان برنامه ای مستقل در نظر بگیرید، نه یک توقف کوتاه در حاشیه سایر تورها.
برای این که بازدید شما از قبرستان انگلیسی ها قشم هم امن باشد و هم مفید، چند توصیه ساده را رعایت کنید. لباس راحت و خنک بپوشید، کلاه و عینک آفتابی همراه داشته باشید و در تمام طول مسیر و هنگام حضور در محوطه گورستان، آب کافی بنوشید. بهترین زمان سفر به این منطقه پاییز، زمستان و اوایل بهار است؛ در تابستان گرمای هوا و رطوبت شدید میتواند بازدید را بسیار دشوار کند.
اگر به عکاسی علاقه دارید، لنز واید برای ثبت نمای کلی گورستان و ستون یادبود و لنز نرمال برای ثبت جزئیات سنگ قبرها مناسب است. به محیط طبیعی اطراف احترام بگذارید، زباله ای در محل رها نکنید و اگر چیزی دیدید که نیاز به حفاظت دارد، آن را فقط ثبت کنید نه این که جابه جا کنید. بازدید هوشمندانه از چنین جاذبه هایی میتواند هم برای شما تجربه ای متفاوت باشد و هم به شناخته شدن بهتر ظرفیت های تاریخی قشم کمک کند.
اگر اهل سفرهای سطحی و تیک زدن چند لوکیشن اینستاگرامی هستید، شاید قبرستان انگلیس ها برای شما جذاب نباشد؛ مسیرش دور است، امکاناتش محدود و ظاهرش به اندازه باقی جاذبه های قشم پر زرق و برق نیست. اما اگر به دنبال تجربه عمیق تر و فهم بهتر تاریخ جزیره هستید، این گورستان کوچک در گوشه غربی قشم میتواند یکی از به یادماندنی ترین توقف های سفر شما باشد.
در یک سمت جزیره، قلعه پرتغالی ها، تاریخ حضور پرتغال را به شما یادآوری میکند و در سوی دیگر، قبرستان انگلیسی ها قشم روایتی فشرده از حضور بریتانیا و کمپانی هند شرقی در خلیج فارس ارائه میدهد. ترکیب این دو تصویر، فهم شما از قشم را از یک مقصد تفریحی ساده فراتر میبرد و آن را به جزیره ای با لایه های پیچیده تاریخی و فرهنگی تبدیل میکند. اگر چنین سفری را دوست دارید، حتما در برنامه بعدی قشم، یک روز را برای مسیر شهر تا باسعیدو و بازدید از این گورستان استعاری کنار بگذارید.