راهنمای جامع بازدید از لافت؛ از قلعه نادری تا جنگل حرا
لافت یک بندر تاریخی در شمال غرب جزیره قشم است که با بادگیرهای متعدد، کوچه های باریک و بافت خشتی شناخته می شود. این روستا تصویری روشن از سازگاری انسان با اقلیم گرم و مرطوب جنوب ارائه می کند. نزدیکی لافت به جنگل حرا، چاه های آب کهن و قلعه ای تاریخی، آن را به یکی از مقصدهای مهم سفر به قشم تبدیل کرده است.
اگر برای نخستین بار به قشم می آیید، بازدید از شهر تاریخی لافت باید در فهرست برنامه روز اول یا دوم شما باشد. در یک نیم روز می توان میان بادگیرها قدم زد، از فراز تپه قلعه افق را دید و کنار چاه های تلا درباره مهندسی آب بومیان یاد گرفت. این راهنما همه چیز را برای یک بازدید پربار پوشش می دهد.
لافت در کرانه شمالی قشم و رو به آب های تنگه خوران قرار دارد. فاصله آن تا شهر قشم با خودرو حدود ۶۰ تا ۷۰ دقیقه است. بهترین مسیر، جاده غربی قشم به سوی جنگل حرا و سپس ادامه تا روستا است. اگر از سرزمین اصلی می آیید، پایانه دریایی بندر پل روبه روی لافت قرار دارد و تردد خودروبر میان پل و لافت برقرار است. پس از ورود به جزیره از اسکله خودروبر، با ۵ تا ۱۰ دقیقه رانندگی به بافت تاریخی می رسید.
لافت به عنوان بندری کهن، قرن ها نقش در داد و ستد دریایی داشته است. بافت سنتی، بادگیرهای مرتفع، آب انبارها و چاه ها نشان می دهد که ساکنان چگونه برای ذخیره آب و تهویه طبیعی خانه ها راه حل های هوشمندانه یافته اند. ثبت ملی بافت و توجه روزافزون گردشگران باعث شده مرمت خانه ها و کوچه ها در سال های اخیر جدی تر شود.
بادگیر در لافت عنصر اصلی معماری است. ستون های بلند چهاروجهی یا چندوجهی روی بام، جریان باد را به زیر سقف هدایت و با تبادل هوا داخل خانه را خنک می کند. تنوع فرم ها، ارتفاع زیاد و تراکم بی نظیر بادگیرها، چشم انداز یکتایی ساخته است که یادآور هویت اقلیمی جنوب است. بهترین زمان دیدن بازی نور و سایه روی بادگیرها، صبح زود و حوالی غروب است.
در دامنه تپه ای کنار بافت تاریخی، گروهی از چاه های سنگی با کف گچی قرار دارد که به چاه های تلا معروف است. روایت های بومی از شمار ۳۶۶ حلقه سخن می گویند؛ یعنی برای هر روز سال یک چاه. سنگ بستر سخت و لایه گچی کف، آب باران را سرد و سالم نگه می داشت. امروز بخش هایی از محوطه مرمت شده و به عنوان نشانه ای از مدیریت آب در گذشته دیده می شود. هنگام بازدید وارد دهانه چاه ها نشوید و روی لبه ها نایستید.
بر بالای همان تپه، بقایای قلعه ای قرار دارد که امروز با نام قلعه نادری شناخته می شود. پلان ساده با چهار برج گوشه، باروی سنگی و ملات سنتی دارد. شباهت عناصر دفاعی به قلعه های ساحلی پرتغالی دیده می شود، اما منابع محلی پیشینه ساخت را به دوره صفوی نسبت می دهند و استفاده مجدد در دوره های بعد را محتمل می دانند. از فراز تپه چشم انداز نخلستان، بافت قدیم، آب های خوران و دهانه های جنگل حرا پیش رو است. مسیر دسترسی خاکی کوتاهی از پای تپه تا بالای قلعه وجود دارد.
شرق و شمال شرقی لافت را آبراهه ها و رویشگاه حرا دربر می گیرد. در زمان مد آب، ریشه های درختان در آب فرو می رود و با جزر، پهنه های گلی و کانال ها نمایان می شود. تورهای قایقی محلی در زمان جزر و مد مناسب شما را به میان شاخه ها می برند. رعایت سکوت و فاصله از پرندگان آبزی، اصل بازدید مسئولانه است. ترکیب یک پیاده روی کوتاه در بافت لافت با قایق گردی در حرا، برنامه نیم روزی استاندارد گردشگران است.
حاشیه ساحل اطراف روستا میزبان کارگاه های کوچک ساخت و تعمیر لنج های چوبی است. دیدن چهارچوب های چوبی، اتصالات فلزی و مرحله قیراندود کردن بدنه، برای علاقه مندان به صنایع دریایی جذاب است. از نزدیک عکس بگیرید اما بدون اجازه وارد محوطه کار نشوید.
پاییز تا اواخر زمستان بهترین بازه برای پیاده روی طولانی در بافت است. در بهار، صبح زود و عصرها هوای لطیف تری دارد. تابستان گرم و شرجی است؛ مدت گردش را کوتاه و همراهی آب و کلاه و کرم ضدآفتاب را جدی بگیرید. پس از بارندگی های فصلی، محوطه چاه ها لغزنده می شود.
بافت لافت زنده است و مردم در آن زندگی می کنند. به حریم خانه ها احترام بگذارید، از دیوارها بالا نروید و زباله ای رها نکنید. خرید از دستفروشان و کارگاه های کوچک، سود سفر را به جامعه محلی برمی گرداند. اگر گروهی هستید، صدای موسیقی را پایین نگه دارید و در ساعات استراحت ظهر مزاحمتی ایجاد نکنید.
برای اقامت در نزدیکی لافت می توانید سراغ بومگردی های روستاهای اطراف یا هتل های شهر قشم بروید. مسیر دسترسی آسفالت است و داخل بافت، کوچه ها باریک و پارک طولانی ممنوع است. سرویس بهداشتی عمومی کنار برخی محوطه ها وجود دارد اما بهتر است پیش از ورود به بافت، نیازهای ضروری را در مسیر برطرف کنید.
پس از لافت، مسیر شما به سوی چاهکوه، نمکدان و جزایر ناز می تواند ادامه یابد. اگر وقت کم دارید، بازدید از جنگل حرا را کنار لافت بگذارید تا مسیرها رفت و برگشت نشود. برای یک روز کامل، لافت صبح، حرا ظهر و غروب در اسکله یا ساحل پیشنهاد می شود.
خرما و فرآورده های آن، ادویه های جنوبی، دست سازه های حصیری و پارچه های نقش دار از محبوب ترین سوغات هستند. برای غذا، قلیه ماهی، میگو کبابی و برنج دودی محلی انتخاب های خوبی اند. آب کافی بنوشید و در گرما از نوشیدنی های شیرین زیاد استفاده نکنید.
لافت عصاره معماری اقلیمی جنوب است؛ بادگیرها، چاه های تلا و دژی کوچک بر تپه. یک نیم روز وقت بگذارید، مسئولانه بگردید و با چند عکس خوب و دانشی روشن از تاریخ آب و باد به شهر برگردید. اگر تور می گیرید، مطمئن شوید که توقف کافی در بافت، بازدید امن از محوطه چاه ها و وقتی مناسب برای عکاسی در برنامه باشد. لافت را با احترام ببینید تا این بافت زنده برای نسل های بعد هم باقی بماند.
اگر قصد دارید برنامه روزانه سفر قشم را بچینید، لافت را کنار جنگل حرا در ابتدای برنامه قرار دهید. در پاییز و زمستان زمان بندی ساده تر است. در تابستان، صبح زود یا غروب حرکت کنید. همین امروز یک بازه ۳ تا ۵ ساعته در تقویم بگذارید و با همراهان درباره مسیر و تجهیزات هماهنگ شوید.
